Uczniowie I LO im. Józefa Chełmońskiego w Łowiczu, klasy 1e i 2e, 08. 06. 2010 r. uczestniczyli, po raz kolejny, w spotkaniu zorganizowanym z inicjatywy pani dyrektor szkoły E. Skonecznej i zarządu Klubu Historycznego im. AK, poświęconemu historii najnowszej Łowicza i okolic. Tym razem zaproszony gość pani dr Joanna Żelazko, Naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Łodzi, przedstawiła młodzieży informacje dotyczące represji sądowych wobec żołnierzy II konspiracji w powiecie łowickim. Wykład poprzedzony został fragmentami kroniki polskiej z lat 50-tych, dotyczących procesów pokazowych oraz filmu pt. „Generał Nil” w reżyserii Ryszarda Bugajskiego, którego bohaterem jest słynny generał brygady Emil Fieldorf, pseudonim „Nil”, w latach pięćdziesiątych przez władze komunistyczne, po sfingowanym procesie, skazany na śmierć.
Pani dr J. Żelazko na podstawie filmowego materiału przybliżyła uczniom pewien mechanizm postępowania funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa wobec byłych żołnierzy AK, działaczy konspiracyjnych organizacji niepodległościowych oraz wszystkich, których uznawano za przeciwników ustroju komunistycznego. Krótko scharakteryzowała jeden z elementów komunistycznego wymiaru sprawiedliwości – Wojskowe Sądy Rejonowe, szczególną uwagę poświęcając procesom łódzkiego WSR, obejmującego swym zasięgiem 14 powiatów, w tym łowicki. Uczniowie dowiedzieli się jak wyglądała „droga” skazańca – od chwili aresztowania do śmierci w „majestacie prawa” – lub warunków odbywania kary, jeśli uratował życie.
Ważnym elementem wykładu były informacje dotyczące odbicia
z więzienia UB przy ulicy Kurkowej w Łowiczu harcerza Zbigniewa Fereta ps. „Cyfra” – 8 marca 1945 r. Koledzy przebrani w mundury milicyjne opanowali bez jednego wystrzału więzienie uwalniając wszystkich aresztowanych – blisko 80 osób. Sądząc, że nie zostali rozpoznani, nie ukrywali się. Jednak funkcjonariusze UB, wspomagani przez NKWD, szybko zidentyfikowali czterech spośród sprawców: „Gryfa” K. Chmielewskiego, „Jurka” J. Wolskiego, „Kmicica” W. Tomczyka i Groma” B. Józewicza. Odwaga młodych ludzi została ukarana z całą surowością. Wojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi skazał trzech pierwszych na kary śmierci (zmienione przez Prezydenta KRN
B. Bieruta, korzystającego z prawa łaski, na 10 lat pozbawienia wolności), najmłodszy z oskarżonych- Bohdan Józewicz, został skazany na 10 lat pozbawienia wolności. Te oraz inne przykłady losów osób aresztowanych i torturowanych przez funkcjonariuszy urzędu bezpieczeństwa, a następnie skazywanych przez sędziów wojskowych, można odnaleźć w książce pani
dr J. Żelazko, pt. „Ludowa sprawiedliwość. Skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi (1946 – 1955)”. Sąd ten w latach swojej działalności orzekł 201 wyroków śmierci, wykonano 65.
